Welk dier?
Herkauwers (schapen, runderen, geiten)
Welk orgaansysteem?
Orgaanoverschreidend
Hoe herken je het?
Schapen vertonen vaak de meest ernstige verschijnselen. Bij geïnfecteerde dieren zie je het typische beeld van een gezwollen kop en spenen, rode lippen en neus, met een verdikte en eventueel blauwe tong. Dit laatste verschijnsel komt echter maar weinig voor. Zieke dieren gaan speekselen en kunnen erosies en zweertjes van het mondslijmvlies vertonen die gepaard gaan met een onaangename geur uit de bek. De dieren hebben hoge koorts en zijn algemeen ziek. Sterfte kan binnen 8-10 dagen oplopen tot 50%. Bij post-mortem onderzoek worden zowel bloedingen in het hart, als in de longen gevonden. Andere herkauwers kunnen ook ziek worden en verschijnselen vertonen, maar deze zijn vaak veel minder ernstig. De dieren krijgen koorts, wondjes in de bek, gezwollen slijmvliezen, een kapotte neusspiegel en gaan speekselen. Kapotte spenen met korsten kunnen voorkomen. Bij geïnfecteerde melkkoeien wordt een daling van de melkgift gezien. Ook komen subklinisch geïnfecteerde dieren voor. Hoewel de verschijnselen veel kunnen lijken op die van mond-en-klauwzeer, verspreidt blauwtong zich veel minder agressief door de koppel.
Welke verschijnselen zijn er nog meer?
Zieke dieren eten niet meer en vermageren. Naast de verschijnselen aan de kop en het uier kunnen zieke dieren ook een ontsteking aan de kroonrand laten zien, met kreupelheid, veel liggen en soms zelfs ontschoening als gevolg. Ook kan de wol afbreken en kan abortus optreden.
Welke risicofactoren zijn er?
Een zachte winter en daaropvolgend een nat voorjaar zijn risicofactoren voor het opduiken van blauwtong in Nederland. Daarnaast zijn de reisbewegingen van mens en vee een risicofactor voor het naar Nederland halen van besmette knutten. Het risico op besmetting van een individueel dier is het grootst in de periode van eind mei tot eind oktober, tussen zonsondergang en zonsopgang (wanneer knutten actief zijn) en in de buurt van plassen of poelen waar knutten zich voortplanten.
Wat betekent deze aandoening voor de veehouder en het bedrijf?
Elke verdenking van blauwtong dient te worden gemeld bij de NVWA. De meeste financiële schade ontstaat vervolgens door vervoers- en handelsbeperkingen. Besmette dieren mogen namelijk gedurende 60 dagen niet worden afgevoerd. Daarnaast kan een veehouder bij een uitbraak geconfronteerd worden met verhoogd aantal klinisch zieke dieren, verminderde productie en sterfte. Hoe ernstig de dieren eraan toe zijn, hangt af van de diersoort het serotype waarmee het dier geïnfecteerd is en de conditie van het dier.
Hoe kun je de aandoening voorkomen? (preventie)
Preventie van blauwtong is niet heel makkelijk. Enerzijds wordt er gestreefd om knutten te weren. Het gebruik van insectenwerende middelen is onvoldoende werkzaam gebleken. Het opstallen van dieren wanneer knutten actief zijn, kan helpen om verspreiding tegen te gaan, maar in de praktijk blijkt het lastig om knutten echt weg te krijgen.
Vaccinatie is een manier om dieren te beschermen tegen het blauwtongvirus. Er is weinig tot geen kruisimmuniteit tussen de verschillende serotypen, waardoor een vaccin alleen bescherming biedt tegen het serotype dat in het vaccin zit. Al langere tijd zijn er vaccins beschikbaar voor serotype 1, 4 en 8, sinds mei 2024 is er ook een vaccin beschikbaar tegen serotype 3, het serotype dat in 2023 voor veel ziekte en sterfte onder schapen en runderen heeft gezorgd.
Hoe kun je de aandoening behandelen?
Er is geen specifieke therapie tegen blauwtong. De behandeling van zieke dieren bestaat vooral uit ondersteunende therapie met toediening van pijnstillers. Antibiotica hebben geen effect op het virus. Zonlicht zou de aanwezige verschijnselen kunnen verergeren en dient daarom vermeden te worden.
Alternatieve benamingen
Bluetongue
BTV
Zoekwoorden
Blauwtong, Bluetongue, BTV, Culicoides
Bronnen
Baylis, M., et al. "Evaluation of housing as a means to protect cattle from Culicoides biting midges, the vectors of bluetongue virus."Medical and veterinary entomology 24.1 (2010): 38-45.
Maan, Sushila, et al. "Sequence analysis of bluetongue virus serotype 8 from the Netherlands 2006 and comparison to other European strains." Virology 377.2 (2008): 308-318.
Veeapotheek.nl Veearts.nl Wageningen University and Research "Blauwtong", geraadpleegd op 2 januari 2021.
Wilson, Anthony J., and Philip S. Mellor. "Bluetongue in Europe: past, present and future." Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences 364.1530 (2009): 2669-2681.
GD, dossier blauwtong, geraadpleegd op 1 mei 2024.