Welk dier?

Schaap, geit en de mens.

Welk orgaansysteem?

Digestiestelsel

Hoe herken je het?

Ecthyma kan op verschillende manieren tot uiting komen. Meestal ontstaan er blaasjes en daarna korstjes aan de lippen en in de mondhoeken. De korstjes laten gemakkelijk los, waarbij bloedingen ontstaan. De korstjes kunnen zich uitbreiden naar de neus, oogleden en oorrand. Door pijn aan de lippen gaan de lammeren vaak minder eten en drinken. De buikomvang neemt snel af en ze vermageren.

Lammeren besmetten elkaar via direct contact maar besmetten ook de zogende ooien, die daardoor korsten aan het uier krijgen. Dit is erg pijnlijk, waardoor de ooien hun lammeren niet meer laten drinken. De hongerige lammeren gaan vervolgens bij andere ooien drinken en zo verspreidt het virus zich snel door de koppel.

Bij rammen kunnen korsten ontstaan aan de geslachtsorganen, waardoor ze de ooien niet meer willen dekken. In zeldzame gevallen breidt de ziekte zich uit naar de tong, slokdarm, voormagen of naar de klauwen, met kreupelheid als gevolg. De diagnose ecthyma wordt op basis van verschijnselen gesteld, maar kan bij twijfel bevestigd worden door onderzoek van de korstjes. 

Welke verschijnselen zijn er nog meer?

Na het ontstaan van korstjes en blaasjes, vormen zich vaak goedaardige, pok-achtige woekeringen aan de bek, die gemakkelijk geïnfecteerd raken door bacteriën. Daarnaast lopen de ooien met aangetaste en daardoor volle uiers grote kans op een bacteriële mastitis.

Welke risicofactoren zijn er?

Op bepaalde bedrijven is de ziekte endemisch en zie je het elk voorjaar terugkomen, terwijl het op andere bedrijven nooit voorkomt. Hoe dit komt is niet helemaal duidelijk, maar waarschijnlijk blijft het virus aanwezig in de afgevallen korsten. De korsten kunnen bij lage temperaturen op deze manier jarenlang infectieus blijven. Stress, bijvoorbeeld rondom het spenen, draagt mogelijk bij aan het tot uiting komen van ziekte. Mogelijk speelt de aanwezigheid van virusdragers een rol. Het virus kan een koppel binnenkomen door bijvoorbeeld de aankoop van nieuwe dieren. Ook kan het virus overgedragen worden via besmette voorwerpen. Bekbeschadigingen door bijvoorbeeld doornachtige vegetatie blijkt de verspreiding te versnellen.

Wat betekent deze aandoening voor de veehouder en het bedrijf?

Afhankelijk van het koppel kan 20% tot 100% van de dieren geïnfecteerd raken. De sterfte, die meestal het gevolg is van secundaire infecties, is over het algemeen laag maar loopt in sommige gevallen op tot 15%. Een infectie verspreidt zich doorgaans snel door het koppel en daarnaast komt de aandoening vaak terug op het bedrijf. Dit maakt ecthyma een hardnekkige aandoening die bovendien soms forse economische schade kan veroorzaken.

Hoe kun je de aandoening voorkomen? (preventie)

Vaccineren is mogelijk, maar het zal een infectie nooit 100% kunnen voorkomen. Wel kan door middel van vaccinatie voor of tijdens een uitbraak de duur van de verschijnselen verkort worden. Vaccineren tijdens een uitbraak helpt echter niet in de preventie van een nieuwe infectie omdat het de schapen maar kort immuun maakt tegen het virus.

Hoe kun je de aandoening behandelen?

De behandeling bestaat uit ondersteunende therapie. De meeste verschijnselen verdwijnen vanzelf na 3 tot 4 weken en na 1 tot 2 maanden treedt restloos herstel op. Echter, jonge lammeren kunnen snel sterven als zij secundaire bacteriële infecties oplopen. In dat geval dient dan ook antibiotica ingezet te worden, evenals bij bacteriële mastitiden bij de ooien. Om verdere verspreiding van het virus te voorkomen kunnen de geïnfecteerde lammeren geïsoleerd worden van de ooien, maar het resultaat valt vaak tegen.

Alternatieve benamingen

Zere bekjes, orf, contagieuze pustulaire dermatitis (CPD), bekschurft

Zoekwoorden

Ecthyma, zere bekjes, orf, Ecthyma contagiosum

Bronnen 

Gezondheidsdienst voor Dieren "Ecthyma.", geraadpleegd op 23 januari 2021.

Karki, Monu, et al. "Contagious ecthyma of sheep and goats: A comprehensive review on epidemiology, immunity, diagnostics and control measures." Veterinarski arhiv 89.3 (2019): 393-423.

Nandi, S., Ujjwal K. De, and Sumit Chowdhury. "Current status of contagious ecthyma or orf disease in goat and sheep—a global perspective." Small ruminant research 96.2-3 (2011): 73-82.

Schimmer, B., et al. "Drie patienten met orf (ecthyma contagiosum)." Ned Tijdschr Geneeskd 148 (2004): 788-791.

Veearts.nl "Zere bekjes bij schapen volkomen onvoorspelbaar.", geraadpleegd op 23 januari 2021.